Ông Nông Văn Hoạt, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Ngân Sơn cho biết: Xác định dẻ ván là cây có giá trị kinh tế cao, Phòng đã tham mưu cho huyện trong giai đoạn 2021-2025, phấn đấu nâng tổng diện tích dẻ lên 200ha. Trong đó, huyện hỗ trợ trồng cây dẻ chủ yếu ở các xã như: Đức Vân, Bằng Vân, Thượng Ân, Cốc Đán, thị trấn Nà Phặc… Lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình MTQG để thực hiện, đến nay trên địa bàn huyện đã trồng được 190,5ha dẻ. Cùng với đó, huyện chỉ đạo nhân rộng diện tích gắn với sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, hướng tới phát triển bền vững, hiệu quả trong hành trình gây dựng thương hiệu sản phẩm đặc trưng. Việc phát triển sản xuất liên kết "4 nhà," gồm Nhà nước - doanh nghiệp - nhà nông - nhà khoa học, sẽ sớm đưa dẻ ván trở thành cây kinh tế mũi nhọn, chắp cánh cho thương hiệu hạt dẻ Ngân Sơn tiếp tục vươn xa, tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của địa phương.
Một ngày tháng Tám, chúng tôi đến thăm mô hình trồng dẻ ván của chị Bàn Thị Ngân, Giám đốc HTX Hợp Phát, xã Ðức Vân đúng dịp các thành viên HTX đi thu quả hạt dẻ. Tại đây, tôi được nghe giới thiệu về HTX, về diện tích cũng quá trình chăm sóc vườn dẻ, quy trình thu hoạch và chế biến hạt dẻ. Với khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, cây dẻ tại Đức Vân cho sản phẩm khác biệt với những địa phương khác bởi mẫu mã đẹp, hạt to, vị thơm bùi đặc trưng.
Với gần chục héc-ta dẻ đang độ cho thu hoạch, toàn bộ đồi cây được phát sạch cỏ tạp. Dẻ năm nay khá sai quả. Xen lẫn những quả còn xanh là nhiều quả chín, nứt vỏ gai khoe ra những hạt nâu bóng mỡ màng. Chúng tôi cùng bà con leo đồi để thu nhặt quả dẻ. Dưới mỗi tán lá gốc cây là những quả dẻ mới rụng đêm qua. Tiếng nói tiếng cười của mọi người xen lẫn lời giới thiệu say sưa về vườn dẻ, cây dẻ, hạt dẻ.
Bà Bàn Thị Ngân là một trong những người tiên phong trồng cây dẻ ở Ðức Vân. Nhiều năm trước, đời sống người dân thôn Nặm Làng còn rất khó khăn, đất dốc, người dân chủ yếu dựa vào chăn nuôi nhỏ lẻ, việc đến với dẻ ván là một cơ duyên. "Năm 2006, tôi sang tỉnh Lạng Sơn học hỏi kinh nghiệm trồng cây dẻ ván, sau đó đưa về trồng thử nghiệm tại địa phương. Sau khi trồng thử, thấy cây dẻ phát triển tốt, hạt dẻ được khách hàng ưa chuộng, tôi bắt đầu chọn cây có chất lượng và ghép mắt nhân giống, mở rộng diện tích trồng dẻ"- bà Ngân cho hay.
Nhận thấy cây dẻ có hiệu quả kinh tế, mang lại thu nhập và có thể làm giàu, bà Ngân đã thành lập HTX Hợp Phát với 21 thành viên. Tất cả các thành viên HTX đều là người dân tộc Dao và chủ yếu là hộ nghèo. HTX tập trung trồng cây ăn quả, trong đó trọng tâm là cây dẻ ván, kết hợp chăn nuôi gia súc. Sau nhiều trăn trở, bà Ngân cùng các thành viên HTX chuyển đổi trồng dẻ theo hướng hữu cơ. Để quả dẻ có chất lượng cao, bà con trồng dẻ không sử dụng phân bón, thuốc hóa học, chất kích thích sinh trưởng mà tận dụng nguồn phân bón hữu cơ từ chăn nuôi gia súc.
Các hộ thành viên trồng dẻ ván được cấp mã số nông hộ, có sổ nhật ký ghi chép toàn bộ quy trình trồng, thu hoạch. Bà con còn thiết lập vùng đệm nhằm tránh lây nhiễm sâu bệnh và các yếu tố khác từ bên ngoài vào khu trồng cây dẻ. Đến nay, HTX đã mở rộng diện tích được 50ha dẻ, với khoảng 8.000 cây, trồng tập trung chủ yếu ở các thôn Phiêng Dượng và Nặm Làng. Trong số đó, có khoảng 10ha đã cho thu hoạch, sản lượng bình quân đạt 9,5 tạ/ha, giá bán buôn tại vườn từ 80.000-100.000 đồng/kg. Ðến năm 2020, hạt dẻ của HTX Hợp Phát được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Đây là điều kiện thuận lợi để sản phẩm của HTX vươn xa ra thị trường trong và ngoài tỉnh, góp phần đem lại sự ổn định trong sản xuất, nâng cao thu nhập cho các thành viên và người lao động.
Hiện nay việc canh tác cây dẻ ở Ngân Sơn ngày càng trở nên bài bản, quy củ hơn khi năm 2020, Ban thực hiện Dự án Hỗ trợ kinh doanh cho nông hộ-CSSP (trực tiếp là Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản Bắc Kạn) lựa chọn hỗ trợ HTX xã Hợp Phát, xã Ðức Vân, huyện Ngân Sơn thực hiện mô hình trồng dẻ ván hữu cơ. Quy trình sản xuất hữu cơ đã tạo ra sản phẩm sạch, chất lượng thơm ngon, được thị trường ưa chuộng. Không chỉ cho thu hoạch hạt mà mô hình còn đang mở ra hướng kết hợp với du lịch sinh thái, tham quan, khám phá vườn dẻ./.
