Mặc dù đã xác định nguyên nhân chính gây bồi lấp suối Khau Củm đoạn qua thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái (Chợ Đồn) từ tháng 6/2020 và UBND tỉnh cũng đã có văn bản chỉ đạo. Tuy nhiên, đến nay việc bồi lấp suối Khau Củm vẫn chưa được khắc phục để trả lại hiện trạng ban đầu.
 |
| Suối Khau Củm đoạn qua thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái (Chợ Đồn) bị bồi lấp vẫn chưa được nạo vét. |
Theo UBND huyện Chợ Đồn, từ năm 2018, tại vị trí cuối cửa xả hồ chứa nước Nhà máy điện phân chì kẽm Bắc Kạn của Công ty TNHH Ngọc Linh xảy ra việc sạt lở đất, diện tích, khối lượng đất đá sạt lở lớn, đất đá chảy trôi theo nguồn nước gây bồi lấp thượng nguồn suối Khau Củm đoạn qua thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái và ảnh hưởng đến diện tích đất sản xuất nông nghiệp của người dân tại khu vực thôn Bản Diếu. Tháng 9 năm 2018, Công ty TNHH Ngọc Linh và đơn vị thi công dự án mở rộng, nâng cấp ĐT254 tự thoả thuận và đổ đất đá thải của dự án vào khu vực đất đã giao cho Công ty TNHH Ngọc Linh. Qua giám sát, việc đổ đất không đảm bảo an toàn, có nguy cơ sạt lở cao. Do vậy UBND huyện đã kiểm tra đình chỉ và ban hành văn bản đề nghị Công ty TNHH Ngọc Linh phối hợp với đơn vị thi công dự án thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường tại vị trí đổ đất đá thải. UBND huyện cũng đã ban hành văn bản đề nghị Công ty TNHH Ngọc Linh thực hiện việc làm kè chắn vị trí đổ đất đá thải, khắc phục sạt lở tại vị trí cuối cửa xả hồ chứa nước, khắc phục bồi lấp suối, hỗ trợ thiệt hại cho người dân bị ảnh hưởng. Ngoài ra, qua quá trình thi công cải tạo, nâng cấp tuyến đường ĐT254 cũng có một phần đất đá trôi xuống suối và diện tích đất nông nghiệp của người dân.
Ngày 25/3/2020 trên địa bàn huyện Chợ Đồn có mưa to đã gây sạt lở khối lượng lớn đất đá ra đầu nguồn suối Khau Củm và hư hỏng một phần kè đá, có nguy cơ tiếp tục sạt lở, ảnh hưởng đến môi trường và vùi lấp đất nông nghiệp của người dân ở phía hạ lưu. Chiều ngày 14 đến 15/6/2020 trên địa bàn huyện tiếp tục có mưa lớn nhiều bùn đất tiếp tục chảy tràn vào đất nông nghiệp của người dân thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái. Trước tình hình đó, UBND huyện Chợ Đồn đã báo cáo UBND tỉnh xem xét, kiểm tra và có ý kiến chỉ đạo các đơn vị gây ảnh hưởng thực hiện khắc phục sạt lở, bồi lấp thượng nguồn suối Khau Củm và vùi lấp đất nông nghiệp của người dân.
UBND tỉnh đã chỉ đạo ngành chuyên môn tiến hành kiểm tra. Theo đó, ngày 29/6/2020, Sở Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với Sở Công thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh, UBND huyện Chợ Đồn, UBND xã Ngọc Phái và Công ty TNHH Ngọc Linh tiến hành kiểm tra việc sạt lở, bồi lấp thượng nguồn suối Khau Củm và vùi lấp đất nông nghiệp của người dân tại thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái. Sau khi kiểm tra, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản số 1305/STNMT- MT ngày 30/6/2020 báo cáo UBND tỉnh kết quả kiểm tra việc sạt lở, bồi lấp thượng nguồn suối Khau Củm và vùi lấp đất nông nghiệp của người dân thôn Bản Diếu, xã Ngọc Phái.
Báo cáo nêu rõ: Suối Khau Củm từ chân đập hồ điều hoà của Công ty TNHH Ngọc Linh đến cánh đồng Bản Diếu (chiều dài khoảng 2km) bị bồi lắng nghiêm trọng, đất đá từ suối Khau Củm chảy tràn vào ruộng lúa và ao cá của người dân, qua quan sát một số vị trí lòng suối cao hơn so với mặt ruộng. Thân đập hồ điều hoà tại khu vực đường dẫn nước xả cũ và bãi đổ đất đá thải của Công ty TNHH Tân Thịnh đổ trong phần đất của Công ty TNHH Ngọc Linh bị sạt lở xuống suối Khau Củm, trên thân đập hồ điều hoà xuất hiện các vết nứt, có nguy cơ mất an toàn; đất đá từ đường ĐT254 theo nước mưa chảy tràn qua cống tại vị trí km75+800 vào suối Khau Củm. Sở Tài nguyên và Môi trường kết luận, nguyên nhân chính gây bồi lắng suối Khau Củm là do sạt lở đất đá tại khu vực đường dẫn nước xả của hồ điều hoà, tại bãi thải đất đá do Công ty TNHH Tân Thịnh đổ vào phần đất của Công ty TNHH Ngọc Linh và đất đá của tuyến đường ĐT254 chảy tràn qua cống ở vị trí km75+800.
UBND tỉnh đã có văn bản số 3817/UBND-GTCNXD ngày 6/7/2020 yêu cầu Công ty TNHH Ngọc Linh khẩn trương gia cố thân đập điều hoà; xây dựng phương án đảm bảo an toàn vùng hạ lưu hồ điều hoà; thực hiện an toàn đập, hồ chứa theo đúng quy định (thời gian hoàn thành xong trước 15/7/2020). Chủ trì, phối hợp với Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh và UBND xã Ngọc Phái tính toán, xác định mức độ bồi lấp suối Khau Củm từ vị trí hạ lưu cống Km75+800 xuống hạ du; đền bù thiệt hại, hỗ trợ sản lượng cho người dân bị ảnh hưởng do đất đá bồi lắng, vùi lấp ruộng lúa, ao cá (thời gian hoàn thành trước ngày 30/7/2020). Xây dựng phương án, tổ chức nạo vét dòng suối Khau Củm đảm bảo sử dụng lâu dài (thời gian hoàn thành trước ngày 30/8/2020). UBND tỉnh cũng yêu cầu Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh chủ trì, phối hợp với các đơn vị, địa phương liên quan thống kê, đền bù thiệt hại cho người dân đối với ruộng ngô bị đất đá bồi lấp tại Km75+400, đồng thời có phương án gia cố bờ bao hạ lưu cống tại 2 vị trí Km75+400 và Km75+800.
Ngày 10/9/2020, Công ty TNHH Ngọc Linh đã chủ trì phối hợp cùng Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh, UBND xã Ngọc Phái và các hộ gia đình có liên quan tiến hành thống kê, xác định mức độ bồi lấp suối Khau Củm từ vị trí hạ lưu cống Km76+384 xuống hạ du. Phương án hỗ trợ do Công ty TNHH Ngọc Linh lập với tổng chi phí hỗ trợ dự kiến là hơn 440 triệu đồng; trong đó chi phí hỗ trợ cây trồng, vật nuôi là hơn 109 triệu đồng và chi phí nạo vét lòng suối, cải tạo đất nông nghiệp với khối lượng vùi lấp 15.282,11m3 là hơn 330 triệu đồng.
Tại cuộc họp ngày 9/9/2020 được tổ chức tại Sở Tài nguyên và Môi trường, Công ty TNHH Ngọc Linh đề xuất sẽ hỗ trợ 60% và Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh hỗ trợ 40% trên tổng phương án hỗ trợ. Tuy nhiên, theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thì không có cơ sở để xác định khối lượng 40% mà Công ty TNHH Ngọc Linh đưa ra để Ban Quản lý đầu tư xây dựng tỉnh phải hỗ trợ. Bởi, ngày 5/8/2020, đoàn kiểm tra gồm UBND huyện Chợ Đồn, UBND xã Ngọc Phái, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và Công ty TNHH Ngọc Linh đã tiến hành xem xét tại hiện trường, cử cán bộ thực hiện đo đạc, xác định khối lượng đất đá bị sạt lở và tính toán khối lượng cụ thể với khối lượng đất đồi bị sạt lở ở hạ lưu cống là 1.912m3, trong đó khối lượng đất đá chảy theo khe nước còn nằm trên diện tích đất chưa chảy xuống suối Khau Củm là 1.899m3. Ước tính khối lượng chảy tràn xuống suối khoảng 200m3. Theo đó, Ban Quản lý dự án sẽ cùng đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm đền bù đối với khối lượng là 200m3 (chiếm tỷ lệ 1,3% trên tổng chi phí hỗ trợ hơn 440 triệu đồng).
Công ty TNHH Ngọc Linh không đồng ý với mức nhận trách nhiệm 200m3 trên tổng khối lượng đất đá bồi lấp lòng suối Khau Củm và vùi đất nông nghiệp của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng. Công ty TNHH Ngọc Linh nhất trí với đề nghị thuê đơn vị tư vấn để xác định khối lượng đất đá chảy trôi xuống lòng suối Khau Củm và làm ảnh hưởng đến đất nông nghiệp của một số hộ dân thôn Bản Diếu, lên phương án để làm rõ trách nhiệm giữa 2 bên của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng.
Như vậy, đã hơn 4 tháng trôi qua, từ ngày có văn bản chỉ đạo số 3817/UBND-GTCNXD ngày 6/7/2020 của UBND tỉnh. Nhưng đến nay 2 đơn vị là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh và Công ty TNHH Ngọc Linh vẫn chưa có sự thống nhất để triển khai phương án khắc phục, tổ chức nạo vét, khơi thông dòng chảy suối Khau Củm./.
N.V
