Mới đây, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã công bố sao kê số tiền ủng hộ từ ngày 1/9 đến ngày 10/9 với tổng số tài liệu dài 12.028 trang, tổng số tiền lên tới 527,8 tỷ đồng. Đây là động thái nhằm bảo đảm sự minh bạch trong việc phân bổ và sử dụng các khoản tiền quyên góp cho đồng bào bị ảnh hưởng bởi bão số 3. Tuy nhiên, sau khi sao kê được công khai, nhiều cá nhân đã bị phát hiện lợi dụng sự kiện này để chỉnh sửa hình ảnh, "thổi phồng" số tiền đã ủng hộ nhằm đánh bóng tên tuổi trên mạng xã hội.
Có những trường hợp chụp màn hình giao dịch chuyển tiền, dùng các ký tự che đi các con số cụ thể, nhưng thể hiện số tiền ủng hộ tương ứng với hàng chục hoặc hàng trăm triệu đồng. Khi kiểm tra lại với sao kê của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, số tiền thực tế chỉ là vài trăm nghìn hoặc vài nghìn đồng. Ví dụ, một cá nhân đại diện tập thể lớp đã ủng hộ 2.000 đồng nhưng đăng tải hình ảnh sao kê thể hiện số tiền lớn hơn nhiều so với thực tế. Tương tự, một người của công chúng được cho là đã ủng hộ 50 triệu đồng nhưng hình ảnh sao kê lại chỉ ra số tiền 500.000 đồng. Cũng có trường hợp một người ủng hộ 10.000 đồng nhưng "chế biến" sao kê thành 100 triệu đồng.
Những hành vi này đã thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng và dẫn đến nghi ngờ về việc gian lận để trục lợi hoặc do nhầm lẫn trong quá trình chuyển tiền.
Luật sư Nguyễn Phú Thắng, Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội đã trao đổi với phóng viên về những trường hợp sửa sao kê chuyển tiền từ thiện: Theo quy định tại Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP của Chính phủ, việc cung cấp thông tin giả mạo, xuyên tạc hoặc vu khống có thể bị xử phạt vi phạm hành chính từ 5 - 10 triệu đồng. Đây là mức phạt áp dụng cho các trường hợp đăng tải thông tin sai sự thật nhưng chưa gây hậu quả nghiêm trọng. Trong trường hợp làm giả sao kê chuyển tiền từ thiện mà chưa gây ra thiệt hại lớn, hành vi này có thể bị xử phạt hành chính.
Tuy nhiên, hành vi làm giả sao kê và kêu gọi từ thiện nhưng không chuyển tiền đúng số lượng cam kết có thể bị xử lý nghiêm theo Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015. Điều 175 quy định về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, bao gồm hành vi vay, mượn hoặc thuê tài sản rồi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản đó. Trong bối cảnh từ thiện, điều này có thể bao gồm việc không thực hiện đúng cam kết về việc quyên góp hoặc chiếm đoạt số tiền quyên góp bằng các thủ đoạn gian dối như làm giả bằng chứng chuyển tiền.
Người phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt tù lên đến 12 năm. Ngoài hình phạt tù, người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc hành nghề từ 1 đến 5 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản. Các hình phạt này nhấn mạnh sự nghiêm trọng của hành vi chiếm đoạt tài sản từ thiện và đảm bảo rằng những kẻ lừa đảo phải đối mặt với hậu quả nặng nề.
Theo Luật sư Nguyễn Phú Thắng, để phòng ngừa và xử lý các hành vi vi phạm, cần thực hiện các biện pháp sau:
Các tổ chức từ thiện cần duy trì tính minh bạch và công khai trong việc quản lý và phân bổ tiền quyên góp. Việc công khai sao kê giao dịch và các chứng từ liên quan là cách tốt nhất để đảm bảo sự minh bạch và tạo niềm tin từ cộng đồng.
Người dân cần được thông tin đầy đủ về cách kiểm tra và xác minh các tổ chức từ thiện cũng như các cá nhân kêu gọi quyên góp để tránh bị lừa đảo. Sự hiểu biết về quy trình từ thiện và kiểm tra thông tin sẽ giúp ngăn ngừa các hành vi gian lận.
Các cơ quan chức năng cần có biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với những cá nhân và tổ chức lợi dụng tình hình khẩn cấp để trục lợi. Việc áp dụng các chế tài pháp lý nghiêm ngặt không chỉ nhằm răn đe mà còn giúp duy trì sự công bằng trong các hoạt động cứu trợ từ thiện.
Trong thời điểm khó khăn, việc giúp đỡ đồng bào bị ảnh hưởng bởi thiên tai là một nghĩa cử cao đẹp. Tuy nhiên, việc lợi dụng danh nghĩa từ thiện để trục lợi là hành vi không thể chấp nhận. Để bảo vệ sự minh bạch và đáng tin cậy của các hoạt động từ thiện, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức từ thiện và cộng đồng. Đồng thời, việc thực hiện các chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các hành vi gian dối sẽ góp phần duy trì niềm tin và sự công bằng trong hoạt động cứu trợ từ thiện./.
