Là một trong 8 nghệ nhân được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xét tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú, anh Mã Văn Trực đã và đang góp phần trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của địa phương.
 |
| Lễ ra mắt CLB hát then đàn tính Trung Trực. |
Anh Mã Văn Trực, sinh năm 1979 tại xã Bành Trạch, huyện Ba Bể trong một gia đình có truyền thống về nghệ thuật trình diễn dân gian hát then đàn tính nên sớm được tiếp cận với các làn điệu dân ca của các dân tộc Tày, Nùng. Ngay từ nhỏ anh đã được thừa hưởng truyền thống bên họ nội, họ ngoại và có niềm đam mê các làn điệu dân ca của dân tộc tày, nùng, nhất là làn điệu hát then đàn tính thường phát trên Đài phát thanh tỉnh Cao Bằng và Đài Phát thanh tỉnh Bắc Thái. Đến năm 1990, bắt đầu tự học đàn tính và hát then. Năm 1991, tham khảo và học thêm với thầy then Nguyễn Đình Tích, tham khảo và học thêm với thầy then Nguyễn Đình Kim. Năm 1996, bắt đầu tham gia các hội diễn nghệ thuật của huyện, tỉnh, khu vực và toàn quốc. Từ đó đến nay, anh Trực đã thực hành thành thạo các làn điệu hát then, đàn tính và các làn điệu dân ca của dân tộc Tày, Nùng.
Năm 2005 đến năm 2011, công tác tại Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Ba Bể, anh Mã Văn Trực thường xuyên tham gia các chương trình văn hóa, văn nghệ tại địa phương, biểu diễn các làn điệu hát then, đàn tính của dân tộc Tày, Nùng. Từ năm 2011 - 2013, anh công tác tại Trung tâm Văn Hóa tỉnh Bắc Kạn rồi nghỉ làm, trở về địa phương, giành thời gian tâm huyết cho niềm đam mê của mình là chế tác đàn tính. Từ năm 2006 đến nay, tham gia các cuộc liên hoan, hội diễn… anh Mã Văn Trực đã đạt được nhiều thành tích như: Giải A Liên hoan Tiếng hát dân ca tỉnh Bắc Kạn năm 2006; Huy chương Bạc tại Hội diễn nghệ thuật quần chúng tỉnh Bắc Kạn năm 2007; Hai giải A tại Hội diễn Tiếng hát ngành xây dựng tỉnh Bắc Kạn lần thứ nhất năm 2008; Giải A tại Ngày hội văn hóa các dân tộc tỉnh Bắc Kạn năm 2009; Giải B Liên hoan Tiếng hát dân ca Việt Nam năm 2009; Giải B Liên hoan Tuyên truyền lưu động và triển lãm tỉnh Bắc Kạn năm 2010; Giải A Liên hoan Nghệ thuật hát then đàn tính toàn quốc lần thứ IV Lạng Sơn năm 2012…
 |
| Nghệ nhân ưu tú Mã Văn Trực hướng dẫn tại lớp hát then đàn tính xã Chu Hương, huyện Ba Bể. |
Nhận thấy việc sản xuất đàn tính để phục vụ nhu cầu của người dân là rất cần thiết nên từ năm 2009, anh Mã Văn Trực ước tính đã chế tác khoảng 480 chiếc đàn tính để phục vụ nhu cầu những người say mê hát then, đàn tính trong cả nước và cả người nước ngoài.
Nhận thấy hát then đàn tính và các làn điệu dân ca là nét đẹp, vốn văn hóa truyền thống quý báu lâu đời của người Tày, Nùng, nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, tại nhiều gia đình, các trường học và các xã như: Nam Mẫu, Khang Ninh, Chu Hương và nhiều trường học trên địa bàn huyện Ba Bể đã khuyến khích học sinh học hát then và đánh đàn tính; giúp các em thêm yêu quý vốn văn hóa truyền thống, bản sắc của dân tộc. Đến nay anh Mã Văn Trực đã truyền dạy được cho 150 học trò. Tháng 7/2016, Nghệ nhân ưu tú Mã Văn Trực đã thành lập câu lạc bộ Hát then - Đàn tính Trung Trực với 13 thành viên, có chung niềm đam mê hát then đàn tính, với mục đích đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa văn nghệ, lưu giữ, bảo tồn và phát triển, quảng bá loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc.
Bích Ngọc
