Bắc Kạn là xứ sở của các dạng địa hình cacxtơ điển hình, tiêu biểu là các hang động kỳ vĩ như: Động Puông, động Hua Mạ, động Nàng Tiên, động Thạch Long, Thẳm Phầy… Diện tích hang động có nơi rộng từ hàng trăm đến hàng nghìn mét vuông. Với vẻ đẹp tự nhiên hoang sơ, những khối thạch nhũ kỳ vĩ và không khí trong lành, hệ thống hang động tại Bắc Kạn hứa hẹn sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn cho những ai đam mê du lịch trải nghiệm và khám phá.
Nhắc đến hệ thống hang động tại Bắc Kạn, không thể không nhắc đến động Hua Mạ - một thắng cảnh nổi tiếng thuộc khu vực Vườn Quốc gia Ba Bể. Hang động đá vôi này nằm bên dòng sông Lèng và thuộc bản Pác Ngòi, xã Quảng Khê, huyện Ba Bể.
Với độ cao 350m so với mặt nước biển, từ chân núi Cô Đơn, du khách theo các bậc cầu thang trên sườn núi dốc thoai thoải là tới cửa động. Động Hua Mạ có chiều dài tới hơn 700m, trần động có chỗ rộng và cao tới 40 – 50m, chứa đựng nhiều vách, nhũ đá lung linh kỳ vĩ. Bước chân vào động, không gian thoáng đãng do lòng hang rộng và thông nhau đã tạo cho du khách cảm giác mát mẻ, dễ chịu.
"Đến Bắc Kạn và khám phá hệ thống hang động nơi đây thật sự là một trải nghiệm tuyệt vời. Những hang động như Puông, Hua Mạ mang lại cảm giác huyền bí và kỳ vĩ mà tôi chưa từng thấy ở đâu khác. Mỗi góc nhìn, mỗi tia sáng chiếu rọi đều tạo nên một bức tranh thiên nhiên độc đáo. Tôi hy vọng rằng nơi đây sẽ được bảo tồn và phát triển tốt hơn nữa để nhiều du khách có thể tận hưởng vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt vời này", chị Nguyễn Thùy Mến, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ.
Các động trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn gần như đều gắn với truyền thuyết dân gian. Đơn cử như động Nàng Tiên (Na Rì), theo truyền thuyết, vào một ngày đầu Xuân, 7 nàng tiên từ trên trời xuống hạ giới để tắm mát, vãn cảnh ở con suối dưới chân núi Phja Trạng. Do mải ngắm cảnh sơn thủy hữu tình, hái hoa bắt bướm, trời tối lúc nào không biết, các nàng tiên không kịp bay về trời. Lúc đó, một người trần thế đến con suối này mò cua, bắt ốc dưới ánh trăng. Các cô tiên liền trốn chạy lên bìa rừng ẩn nấp. Thấy vậy, trời rủ lòng thương đã tạo ra động này để các cô tiên trú ngụ qua đêm. Từ đó, người dân đã đặt tên cho con suối đó là "Khuổi Hai" có nghĩa là suối trăng và nơi các nàng tiên trú đêm là động Nàng Tiên. Hai địa danh này đã được truyền lại cho tới ngày nay.
Hệ thống hang động tại Bắc Kạn không chỉ mang lại giá trị về mặt địa chất mà còn là nguồn tài nguyên du lịch phong phú. Với những cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, các hang động này có thể thu hút nhiều đối tượng du khách khác nhau, từ những người yêu thích khám phá, mạo hiểm đến những người quan tâm đến văn hóa, lịch sử.
Tuy nhiên, hiện các hang động chưa thực sự phát huy tiềm năng, chưa tạo điểm nhấn trong du lịch của tỉnh cũng như của vùng. Nguyên nhân chủ yếu do hạ tầng còn hạn chế, đường giao thông chưa phát triển hoàn thiện; nhiều đoạn đường khó đi, đặc biệt trong mùa mưa do đó du khách gặp khó khăn trong việc tiếp cận các điểm du lịch, giảm sức hấp dẫn của các tour du lịch khám phá hang động. Cùng với đó các cơ sở lưu trú, nhà hàng, và dịch vụ du lịch tại khu vực gần hang động còn hạn chế và chưa đạt tiêu chuẩn; du khách không có nhiều lựa chọn về nơi nghỉ ngơi và dịch vụ đi kèm, làm giảm trải nghiệm du lịch và khả năng quay lại. Nguồn nhân lực phục vụ trong ngành du lịch, đặc biệt là hướng dẫn viên chuyên nghiệp, còn thiếu và chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến chất lượng dịch vụ du lịch không cao, làm giảm sự hài lòng của du khách và khả năng phát triển du lịch bền vững…
Để du lịch hang động trở thành một trải nghiệm hấp dẫn, cần chú trọng vào việc nâng cao chất lượng dịch vụ và cơ sở hạ tầng. Điều này bao gồm việc xây dựng các tuyến đường thuận lợi, hệ thống chiếu sáng bên trong hang động, cung cấp hướng dẫn viên chuyên nghiệp và dịch vụ hỗ trợ du khách.
Du lịch hang động tại Bắc Kạn là một trải nghiệm hấp dẫn và đầy tiềm năng. Để phát triển bền vững, cần có sự kết hợp giữa khai thác hợp lý và bảo tồn hiệu quả. Chính quyền địa phương, các doanh nghiệp du lịch và cộng đồng cần chung tay để biến du lịch hang động trở thành một trong những điểm nhấn quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch của tỉnh Bắc Kạn. Chỉ khi đó, vẻ đẹp kỳ vĩ của hệ thống hang động mới có thể tỏa sáng và mang lại lợi ích kinh tế, văn hóa cho vùng đất này./.
