Chợ Tết Bằng Thành - nét xuân vùng cao Bắc Kạn

Náo nức xuống chợ

Trong cái “rét ngọt” những ngày cuối đông trên vùng cao, chúng tôi có dịp ghé thăm phiên chợ xưa tại xã Bằng Thành, huyện Pác Nặm. Đây không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, còn là nơi giữ nét văn hóa độc đáo; lưu giữ ký ức về một thời gian khó, đầy mộc mạc của đồng bào các dân tộc trên địa bàn.

Chợ Bằng Thành họp phiên các ngày: 03; 08; 13; 18; 23; 28 âm lịch hằng tháng. Từ sáng sớm, khi sương vẫn còn giăng trên các sườn đồi, người dân từ khắp các bản làng quanh xã Bằng Thành và từ các vùng lân cận như: Xã Mai Long, huyện Nguyên Bình; xã Sơn Lộ, huyện Bảo Lạc (Cao Bằng) đã xúng xính váy áo náo nức xuống chợ. Họ đi bộ, dắt ngựa, mang theo những gùi hàng trên lưng. Những tiếng chào hỏi thân thương, tiếng cười giòn tan hòa lẫn trong làn khói bếp nghi ngút từ các quầy hàng ăn khiến không khí trở nên ấm cúng giữa tiết trời se lạnh.

Hôm nay, chợ đông hơn mọi phiên, vì giáp Tết. Thức dậy từ lúc 5 giờ sáng, chị Đặng Mùi Quan, dân tộc Dao, ở thôn Nặm Lịa, xã Xuân La (Pác Nặm) phải di chuyển gần 30 cây số mới đến được chợ. Sau khi đã mua sắm đầy đủ các vật dụng, thực phẩm cần thiết, để dùng trong những Tết cổ truyền, chị Quan quyết định tự thưởng cho mình một bộ nữ phục Dao đầy đủ phụ kiện, để đi chơi Tết năm nay, trị giá hơn 12 triệu đồng.

Ở gian hàng kế bên, ông Lý Dào Hin, dân tộc Dao, ở xã Mai Long (huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng) cũng lựa chọn cho mình một chiếc kèn phàn tỵ ưng ý. Ông Hin chia sẻ: Để có một chiếc kèn phàn tỵ tốt, thì cần phải hội tụ đầy đủ các yếu tố, đó là có phần đầu bằng kim loại đồng. Thân kèn được làm từ lõi một loại gỗ, mà người Dao đỏ gọi là “xà phong”, vì lõi gỗ này vừa bền, vừa chống mối mọt tốt và có ưu điểm là rất nhẹ. Trên thân kèn đục 07 lỗ, tương đương cho 07 âm thanh cao, thấp khi thổi. Phần loa kèn cũng là chất liệu đồng, phía đầu nhỏ được thiết kế gờ nổi, sau đó mới đến loa.

Giữa một góc nhỏ không gian chợ chật kín người mua, bán bỗng vang lên “điệu kèn rước dâu vào nhà chồng” được ông Hin thổi để kiểm tra chất lượng kèn trước khi mua, càng thu hút đông người đến xem và không ngớt dành những tràng pháo tay cổ vũ. “Năm mới này, tôi đã có thể sử dụng kèn phàn tỵ để thổi cho các sự kiện diễn ra tại địa phương mình rồi!”- ông Hin phấn khởi.

Kết nối giá trị xưa và nay

Chợ Tết Bằng Thành không chỉ là nơi giao thương mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Trong thời buổi hiện đại, người dân nơi đây vẫn giữ gìn nguyên vẹn những nét đẹp truyền thống, từ cách tổ chức chợ đến các sản vật địa phương. Nhiều không gian vẫn được đồng bào bày bán theo kiểu xưa, như không gian đơn sơ, người bán trải lá chuối, tấm vải hay những chiếc chiếu, bạt nhỏ để bày hàng...

Hàng hóa ở chợ có quy mô không lớn, nhưng đa dạng, từ nông sản là rau rừng, măng khô, gừng, mật ong, đến các sản phẩm thủ công là vải thổ cẩm, túi nải dệt tay và những mặt hàng nông cụ, như: Dao, liềm, cày, cuốc, chuông, mõ gia súc…, rèn thủ công phục vụ đồng bào các dân tộc tại chợ.

Không chỉ là nơi giao thương, chợ còn là không gian giao lưu văn hóa. Những người phụ nữ trong bộ váy áo thổ cẩm ngồi quây quần, chia sẻ cho nhau kinh nghiệm chăm sóc gia đình; những ông già hút thuốc lào bàn chuyện mùa màng. Còn thanh niên tụ tập xung quanh những sạp hàng đồ trang sức, lựa chọn vòng tay, nhẫn bạc để làm quà tặng cho người yêu trong dịp Tết cổ truyền của dân tộc.

Rời chợ khi mặt trời đã lên cao, tiếng cười nói râm ran hòa cùng tiếng bước chân ngựa lóc cóc trên những con đường gồ ghề sỏi đá ngược núi về bản. Các bà, các mẹ khoác trên vai những tấm thổ cẩm rực rỡ, còn các em nhỏ thì nô đùa bên những gùi hàng đầy ắp sắc xuân.

Chúng tôi cảm nhận rõ sự ấm áp trong lòng đồng bào, bởi không khí xuân, những nụ cười và bởi hương vị đặc biệt chỉ có ở chợ Tết Bằng Thành. Đây không chỉ là một phiên chợ, mà còn là một bức tranh sống động, nơi bản sắc văn hóa vùng cao được khắc họa rõ nét, gửi gắm trong mỗi sắc xuân của núi rừng Bắc Kạn./.

Bài, ảnh: Quý Đôn