Theo ghi nhận, tại thôn Bó Lù, xã Nam Mẫu đang diễn ra hiện tượng người dân lấn chiếm hành lang giao thông, xây dựng nhà, cơi nới công trình phụ trái phép… thời gian diễn ra khoảng từ cuối năm 2023 đến nay.
Tại một điểm ngay gần bờ hồ Ba Bể, phóng viên ghi nhận có đến 05 công trình nhà có dấu hiệu đang xây dựng. Theo tổ liên ngành của xã Nam Mẫu, những vị trí này đã bị lập biên bản nhắc nhở dừng thi công, lập biên bản xử lý vi phạm hành chính. Tuy nhiên, gia đình vẫn lén lút thi công vào những ngày nghỉ hoặc khi vắng bóng lực lượng chức năng... nên đến nay một số nhà đã sắp hoàn thiện thi công.
Theo ông Ngôn Văn Sơn, Chủ tịch UBND xã Nam Mẫu: Khó khăn của xã Nam Mẫu là có nhiều bản đồ chồng chéo, nên khi xác minh hồ sơ các vụ việc liên quan xây dựng trái phép khó xác định vị trí do không có mốc giới cụ thể... Khi hoàn thiện hồ sơ phải nhờ đơn vị tư vấn đủ thẩm quyền, đo đạc, tư vấn; sau đó căn cứ vào số liệu đó mới hoàn thiện hồ sơ, thuộc thẩm quyền của xã thì xã mới ban hành quyết định xử lý.
Theo Kết luận Thanh tra số 203/KLTTR-SXD ngày 03/02/2021 của Sở Xây dựng, thời kỳ thanh tra từ năm 2016 đến 2020 tại khu vực được thanh tra gồm các thôn: Pác Ngòi, Cốc Tộc, Bó Lù, xã Nam Mẫu, có 43 hộ gia đình có vi phạm về đất đai, trật tự xây dựng, trong đó có 43/43 hộ xây dựng mới, sửa chữa không có giấy phép xây dựng; 08/43 hộ lấn chiếm đất lâm nghiệp, diện tích lấn chiếm từ 20m2 đến 1.700m2; 12/43 hộ không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Còn theo thống kê của UBND huyện Ba Bể, năm 2022 huyện phát hiện 06 trường hợp vi phạm; năm 2023 có 08 trường hợp vi phạm và trong quý I năm 2024 có 08 trường hợp vi phạm.
Thực tế cho thấy việc xử lý vi phạm tại đây gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều trường hợp đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, gia đình đã chấp hành nộp phạt nhưng hầu hết đều chưa tháo dỡ công trình. Có rất nhiều nguyên nhân khiến chính quyền nơi đây không thể xử lý triệt để được vi phạm trật tự xây dựng, như: Việc xác định mốc ranh giới, quy hoạch xây dựng chi tiết của khu vực hồ Ba Bể chưa thống nhất, chưa đồng bộ, cùng với đó là áp lực gia tăng dân số, phát triển kinh tế du lịch...
Theo ông Phạm Văn Nam, Phó Giám đốc Ban Quản lý Vườn Quốc gia Ba Bể: Công tác quản lý đất đai theo phương án Quản lý rừng bền vững có cắm được một số mốc ranh giới. Tuy nhiên, do mốc ranh giới chưa được đầu tư bài bản, chưa được cắm trên toàn bộ các thôn. Các quy hoạch chưa đồng bộ như phương án rừng bền vững của VQG cũng có sự sai khác, độ chính xác chưa cao. Bên cạnh đó, trước đây việc giao từng thửa đất cho VQG Ba Bể quản lý chưa được thực hiện bài bản, chặt chẽ... nên rất khó khăn trong công tác quản lý.
Theo lãnh đạo UBND xã Nam Mẫu, do người dân sinh sống ở đây lâu đời, có nhu cầu xây dựng nhà ở, tách hộ nên việc quản lý gặp khó khăn. Xã có đến 4 thôn vùng thấp thuộc khu vực I, theo quy định thì không được chuyển đổi mục đích đất từ trồng cây lâu năm sang đất ở. Tuy nhiên, trong thời gian qua trên địa bàn xã tiếp tục có một số trường hợp cố tình xây dựng trái phép. Phía người dân thì mong muốn có cuộc sống ổn định, muốn làm nhà, xây dựng nhà ở nhưng theo quy định thì rất khó để được cấp phép xây dựng.
Trao đổi với phóng viên, lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: Để xảy ra những vi phạm trong lĩnh vực đất đai, xây dựng kéo dài nhưng chưa có biện pháp ngăn chặn, xử lý, trách nhiệm thuộc về chính quyền địa phương. Do vậy, huyện Ba Bể cần chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp rà soát, tổng hợp, xây dựng kế hoạch kiên quyết xử lý dứt điểm những vi phạm đã chỉ ra. Cùng với đó, chủ động phối hợp với các sở, ngành của tỉnh rà soát các quy hoạch liên quan, trên cơ sở đó tham mưu cho UBND tỉnh ban hành quy hoạch điều chỉnh nhằm thống nhất, đồng bộ. Trường hợp ngoài thẩm quyền của tỉnh thì xin ý kiến các cấp có thẩm quyền của Trung ương
Hiện tuyến đường vòng quanh hồ Ba Bể đang chuẩn bị bàn giao đưa vào sử dụng. Nguy cơ xây dựng trái phép, đặc biệt là xây dựng kè nền dưới hình thức kè sân vườn và kè chỉnh trang bảo vệ môi trường, lấn chiếm hành lang an toàn giao thông như đang diễn ra tại một số thôn thuộc xã Nam Mẫu... sẽ trở nên phổ biến hơn. Do đó, cấp thẩm quyền cần sớm có biện pháp tuyên truyền, giáo dục, kiên quyết xử lý dứt điểm việc xây dựng trái phép; quản lý đất đai chặt chẽ, tránh việc phá vỡ cảnh quan, ảnh hưởng tới môi trường, phá vỡ kết cấu không gian Khu di tích danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia đặc biệt hồ Ba Bể./.
