Hệ thống thư viện cấp huyện tại Bắc Kạn gồm 07 đơn vị trực thuộc Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông của các địa phương, chịu sự quản lý trực tiếp từ Phòng Văn hóa và Thông tin. Tuy nhiên, phần lớn các thư viện này không có trụ sở riêng và nhân sự chuyên trách. Hiện nay, chỉ có 2/7 thư viện cấp huyện có cán bộ chuyên trách, trong khi các cán bộ kiêm nhiệm chưa được đào tạo chuyên môn sâu về lĩnh vực thư viện.
Ngân sách nhà nước dành cho hoạt động thư viện cấp huyện cũng rất hạn chế. Chỉ có 02 thư viện được phân bổ hơn 70 triệu đồng/năm để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, và 01 thư viện được cấp kinh phí bổ sung tài nguyên thông tin. Các thư viện còn lại chỉ được hỗ trợ khoảng 30 triệu đồng từ nguồn ngân sách chung cho hoạt động văn hóa, thể thao.
Dẫu vậy, các thư viện cấp huyện vẫn hoàn thành nhiều nhiệm vụ đáng ghi nhận, như: Phối hợp với Thư viện tỉnh xây dựng mô hình thư viện, phòng đọc cơ sở kết hợp với Trung tâm Học tập cộng đồng phục vụ người dân học tập suốt đời; tổ chức luân chuyển tài nguyên thông tin đến 27 điểm thư viện xã, thư viện trường học, tủ sách xã và Điểm Bưu điện - Văn hóa xã với gần 3.000 cuốn sách được luân chuyển; xây dựng tủ sách cộng đồng từ nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia.
Tại cấp xã, thư viện, phòng đọc, và tủ sách cơ sở thuộc quản lý của UBND xã với nhân sự kiêm nhiệm là cán bộ văn hóa xã. Mặc dù tiếp nhận tài nguyên thông tin luân chuyển từ thư viện tỉnh và huyện, các thư viện cấp xã không được cấp kinh phí hoạt động hàng năm, dẫn đến hạn chế về cơ sở vật chất và số lượng tài liệu.
Hoạt động thư viện xã tập trung vào việc phục vụ bạn đọc tại chỗ và cho mượn tài liệu, tuy nhiên, hình thức khai thác tài nguyên còn đơn điệu. Điều này khiến các thư viện chưa thực sự thu hút được sự quan tâm của người dân.
Bà Nông Thị Bời, xã Văn Lang, huyện Na Rì chia sẻ: "Hiện công nghệ thông tin phát triển, ai cũng có điện thoại thông minh để tra cứu thông tin, tuy nhiên khi được cầm sách trên tay đọc và nghiên cứu cảm giác vẫn chân thực nhất và ngẫm được nhiều hơn. Điều chúng tôi mong muốn là thư viện xã sẽ có những cuốn sách hướng dẫn về những mô hình hay trong phát triển kinh tế hộ gia đình để học tập"...
Đối với hệ thống thư viện trường học, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Kạn đang chú trọng xây dựng và phát triển hệ thống thư viện trường học với 56 thư viện đạt chuẩn. Những thư viện này không chỉ cung cấp sách giáo khoa, tài liệu tham khảo mà còn tổ chức nhiều hoạt động bổ ích như đọc sách theo nhóm, thư viện lưu động, và xây dựng kỹ năng tìm hiểu tài liệu cho học sinh.
Trong năm 2024, Thư viện tỉnh đã luân chuyển tài liệu tới 07 thư viện trường dân tộc nội trú và tổ chức 82 buổi thư viện lưu động tại các trường học, thu hút sự tham gia tích cực của học sinh.
Hệ thống thư viện cơ sở tại Bắc Kạn hiện vẫn còn nhiều khó khăn cả về cơ sở vật chất lẫn nhân lực như thiếu trụ sở, trang thiết bị và cán bộ chuyên trách; nguồn sách chủ yếu dựa vào biếu tặng, ít kinh phí bổ sung tài liệu mới; thiếu các hệ thống tra cứu thông tin và các nền tảng số hóa thư viện…
Mặc dù vậy, hệ thống thư viện cơ sở tại Bắc Kạn đã và đang nỗ lực hoàn thành tốt vai trò của mình trong việc nâng cao văn hóa đọc và phục vụ cộng đồng. Với sự quan tâm của các cấp chính quyền và cộng đồng, đây sẽ là nền tảng để thúc đẩy tri thức và giáo dục bền vững cho người dân địa phương./.
