Xác định phát triển kinh tế lâm nghiệp đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế, khoảng chục năm trở lại đây, tỉnh ta đã đẩy mạnh trồng rừng, đến nay, toàn tỉnh có gần 100.000ha rừng trồng, trong đó hơn một nửa đã và đang khai thác. Tuy nhiên hoạt động mua bán, sản xuất, chế biến gỗ còn nhiều hạn chế, bất cập cần được chấn chỉnh.
Tỉnh Bắc Kạn có tổng diện tích đất tự nhiên là 485.996ha. Trong đó: Diện tích đất quy hoạch cho lâm nghiệp hơn 417.538ha (chiếm 86% tổng diện tích tự nhiên); diện tích đất lâm nghiệp có rừng 372.715ha (rừng tự nhiên 273.376ha và rừng trồng 99.339ha), là tỉnh có tiềm năng lớn về phát triển công nghiệp chế biến gỗ. Giai đoạn 2016-2020, công nghiệp chế biến (trong đó có chế biến gỗ) tăng trưởng bình quân 16,64%; cơ cấu nhóm ngành chế biến gỗ (tre, nứa) tăng từ 21,65% năm 2015 lên 36,72% năm 2020 trong tổng giá trị gia tăng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Một số dự án lớn về chế biến gỗ đã được đầu tư xây dựng, vận hành; các sản phẩm như ván dán, đũa gỗ... là sản phẩm xuất khẩu chủ yếu của tỉnh.
 |
| Người lao động không được bảo hiểm, bảo hộ lao động tại một cơ sở bóc gỗ ở Ngân Sơn. |
Nghị quyết số 16-NQ/TU ngày 12/8/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 xác định công nghiệp chế biến lâm sản mà trọng tâm là chế biến gỗ rừng trồng là lĩnh vực trọng điểm cần thúc đẩy trong thời gian tới. Tuy nhiên, thực tế hiện nay còn nhiều bất cập trong công tác quản lý hoạt động khai thác, chế biến gỗ trên địa bàn tỉnh; chưa hình thành chuỗi liên kết sản xuất giữa chủ rừng, cơ sở sơ chế và nhà máy chế biến gỗ; còn tình trạng khai thác gỗ tròn chưa đến tuổi khai thác. Các cơ sở chế biến gỗ chủ yếu là hộ kinh doanh cá thể chưa thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn chứng từ trong hoạt động sản xuất kinh doanh, chưa chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo quy định... hoạt động không bền vững, chưa phát huy được tiềm năng lợi thế giúp phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Thực tế cho thấy, hoạt động sản xuất, chế biến gỗ còn rất nhiều bất cập. Cụ thể như việc cấp phép hoạt động các cơ sở chế biến ván bóc tràn lan (hiện toàn tỉnh có hơn 200 cơ sở chế biến băm, bóc gỗ), thiếu quy hoạch, dẫn tới số lượng xưởng chế biến như hiện nay là quá nhiều khiến cho tình trạng tranh mua, đẩy giá lên khá cao. Chu kỳ khai thác rừng trồng là 08 năm, nay được trả giá tốt nên nhiều hộ khai thác cả gỗ 4-5 tuổi. Đây là hình thức “bán lúa non” khiến cho chất lượng rừng suy giảm nghiêm trọng mà chủ rừng cũng rất thiệt hại vì thời điểm này, cây đang phát triển mạnh, sinh khối lớn. Từ năm thứ tư trở đi là thời kỳ rừng khép tán, thảm thực vật dày lên, giữ màu, giữ nước cho đất mà lại chặt rừng đi, trồng rừng mới gây xói mòn, đất bạc màu, rừng sẽ kém phát triển.
Cùng với đó, quy định quản lý rừng trồng theo Thông tư số 27/2018/TT-BNNPTNT ngày 15/11/2018 của Bộ NN&PTNT được đánh giá là chưa chặt chẽ, dẫn tới việc quản lý, theo dõi, kiểm tra, giám sát việc khai thác gỗ đối với chính quyền địa phương và ngành chức năng hiện gặp không ít khó khăn. Đặc biệt là việc thống kê báo cáo sản lượng gỗ rừng trồng trên địa bàn tỉnh chưa kịp thời, đầy đủ đúng với khối lượng gỗ thực tế khai thác.
Ngoài ra, tình trạng mất an toàn lao động tại các cơ sở chế biến lâm sản rất đáng báo động. Hầu hết người lao động trong các xưởng chế biến gỗ bóc từ chủ xưởng cho tới công nhân đều không qua đào tạo. Những kiến thức, kỹ năng về vận hành máy móc, làm nghề đều dựa trên cơ sở tự mày mò, tìm hiểu, thông qua kinh nghiệm, người đi trước chỉ người đi sau. Công nhân tại các xưởng gỗ đều là lao động làm theo mùa vụ nên việc triển khai ký hợp đồng lao động và đóng bảo hiểm xã hội không được thực hiện; các trang bị bảo hộ lao động như mũ, giày, găng tay… đều không được sử dụng dẫn tới tiềm ẩn nhiều rủi ro…
 |
| Gỗ xoan được người dân xã Mỹ Phương, Ba Bể bán thẳng về xuôi không qua chế biến. |
Trước những hạn chế, bất cập trên, với mục tiêu để lĩnh vực chế biến lâm sản của tỉnh phát triển ổn định, hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, UBND tỉnh đã ban hành Chỉ thị 12-CT/UBND, ngày 05/10/2021 chỉ đạo các cấp, ngành, các công ty, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến gỗ tăng cường quản lý hoạt động sản xuất, chế biến gỗ trên địa bàn.
Chủ động rà soát quy hoạch, quản lý các vùng nguyên liệu, tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho phát triển công nghiệp chế biến gỗ phù hợp với nhu cầu của thị trường; tham mưu, đề xuất giải pháp thực hiện liên doanh liên kết giữa cơ sở chế biến gỗ với hộ trồng rừng để thực hiện việc cấp chứng nhận tiêu chuẩn rừng FSC. Có các biện pháp quản lý chặt chẽ việc khai thác gỗ tròn chưa đến tuổi khai thác; nghiên cứu tham mưu xây dựng phương án huy động các nguồn lực để đầu tư xây dựng đường lâm nghiệp khai thác, vận chuyển nguyên liệu phục vụ cho các cơ sở chế biến gỗ; chỉ đạo lực lượng Kiểm lâm phối hợp với ngành Thuế, các cơ quan liên quan và chính quyền địa phương giám sát, kiểm soát chặt chẽ hoạt động khai thác, chế biến của các cơ sở chế biến gỗ trên địa bàn tỉnh; chịu trách nhiệm về khối lượng và sản lượng gỗ đã xác nhận, cung cấp cho cơ quan thuế làm căn cứ tính thuế, xác nhận hồ sơ vận chuyển lâm sản để tránh tình trạng quay vòng hồ sơ vận chuyển, mua bán gỗ.
Xây dựng Đề án phát triển công nghiệp chế biến tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2021-2025; hỗ trợ cơ sở sản xuất trong kết nối cung cầu, hỗ trợ máy móc, thiết bị chế biến gỗ theo chương trình khuyến công phù hợp với định hướng đổi mới công nghệ; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp trong sản xuất và lưu thông sản phẩm gỗ. Các địa phương rà soát phương án phát triển và xây dựng các cụm công nghiệp phục vụ hoạt động sản xuất, chế biến gỗ trên địa bàn, hỗ trợ thực hiện chuỗi liên kết.
Đồng thời, các huyện, thành phố tăng cường kiểm tra việc thực hiện các chế độ kế toán trong việc sử dụng hóa đơn, chứng từ mua bán gỗ, kê khai gỗ, các sản phẩm có nguồn gốc từ gỗ. Tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra việc sử dụng đất, thuê đất để sản xuất, kinh doanh; hướng dẫn, xử lý dứt điểm các tồn tại, hạn chế về việc sử dụng đất, thuê đất và công tác bảo vệ môi trường của các cơ sở sản xuất, chế biến gỗ trên địa bàn tỉnh… Đặc biệt, yêu cầu các cơ sở chế biến gỗ phải cam kết không thu mua gỗ tròn đối với rừng trồng chưa đủ tuổi khai thác và gỗ rừng tự nhiên với UBND các huyện, thành phố…/.
Phan Quý
